Daarnaast is het overgrote deel van de bestaande close-up boilers voor warm water vervangen voor doorstroomboilers. Dit levert energiebesparing (elektra) op omdat de doorstroomboilers het water alleen op temperatuur brengen als hierom gevraagd wordt (45 °C), terwijl de close-up boilers het water constant op een hoge temperatuur houden (65/70 °C). Een tip is om te overwegen of warm water überhaupt nodig is. De grootste besparing is natuurlijk het weglaten van onnodige voorzieningen, zoals warm water.

Ook heeft de Hogeschool Leiden een elektraverbruiksmeter aangeschaft waarmee bekeken kan worden welke apparaten veel elektra verbruiken. Dit kan ertoe leiden dat (oude) apparaten met een groot verbruik vervangen worden door energiezuinigere exemplaren.

In 2021 is de Hogeschool gestart met de ‘freezer challenge’. Een oude -80 °C vriezer is vervangen door een nieuw, iets kleiner exemplaar. De ultra-low vriezers zijn standaard op -70 °C (en dus niet op -80 °C) ingesteld. Komend jaar worden alle vriezers en koelkasten geïnventariseerd en worden oude, minder energiezuinige exemplaren vervangen. Ook wordt er gekeken of de inhoud samengevoegd kan worden. Tenslotte zijn er plannen om een database op te zetten, waarin alle samples/materialen zijn opgenomen. Dit maakt het zoeken naar monsters efficiënter en vermindert koudeverlies,

 Download hier de presentatie van Marcel Braam met alle tips voor het volgen van deze methode.

Hoe zet ik de eerste stappen in mijn eigen lab

Duurzaam Lab Challenge voor Hogeschool Leiden

Bekijk hier de inzending van de Hogeschool Leiden.

Niet in de laatste plaats vanwege de uitgebreide aanpak van het thema duurzaamheid en de vele praktische tips is de inzending van de Hogeschool Leiden bekroond met de Duurzaam Lab Challenge Award 2022. Deze is tijdens het symposium uitgereikt aan Irma Lantinga, biologische veiligheidsfunctionaris en Jurriaan Beckers, waarnemend hoofd van de chemie laboratoria.

IT

Zorg dat je software altijd up-to-date is en sla je data op één plek op. Gebruik slimme algoritmes om dataproductie te verminderen. Kijk hiervoor ook eens op green-algorithms.org. Zet je computer op energy save mode.

Stel vast of je deze altijd uit kan zetten, soms uit kan zetten of altijd aan moet laten staan. Werk met stickers op het apparaat zodat iedere gebruiker weet waar die aan toe is. Zo voorkom je sluipverbruik.

Benchtop-apparatuur

Doe de kap naar beneden.

Zuurkast:

Recirculatiekoelers

Efficiëntie demi-waterinstallatie

Verwijderen van koudwaterkranen

ITK

TotalEnergies

• Refuse
• Reduce
• Reuse
• Recycle
• Repurpose

Marcel Braam van SGS deelde tijdens de workshop een methode om een verbeterproject in je eigen lab op te starten. Deze stappen zijn samengevat in de fases ‘plan’, ‘do’, ‘check’ en ‘act’.

In de planfase ga je aan de slag met het verzamelen van data:

• Bestuderen Kostenoverzicht – Focus Utilities.
• Breakdown kostenpost - Utilities.
• Plattegrond van het laboratorium.
• Verdeel het gebouw in zones.
• Verzamel technische specificaties an de zones.
• Overzicht van apparatuur in de zones.
• Zoek naar de ‘hot spots’.
• Gebruik de volgende hulpmiddelen: 5G walk – 5W+1H – Brainstorm (4M).

Op basis van deze inventarisatie kom je tot een overzicht van verbetervoorstellen, inclusief de verwachte besparing die de verbetering oplevert en de naam van degene die verantwoordelijk is. In de ‘do’-fase ga je aan de slag met de verbetervoorstellen en in de ‘check’-fase vergelijk je de beginsituatie met de nieuwe situatie en benoem je de resultaten. Zorg ervoor dat verbeteringen ook opgenomen worden in de werkprocedures. Als een verbetering hier niet in is opgenomen, dan gaat het initiatief verloren zodra bijvoorbeeld nieuwe medewerkers aan de slag gaan. Dit doe je in de ‘act’-fase.

ITK stuurt afgeschreven computers en laptops naar Afrika voor een tweede leven. Laboratoriumapparatuur die niet meer gebruikt wordt, maar nog goed werkt, wordt geschonken aan scholen voor de opleiding van laboranten, of wordt verkocht via Labmakelaar of een andere partner.

Op de meest kritische apparaten wordt een preventief onderhoudscontract voorzien, enerzijds om de goede werking te kunnen garanderen, maar anderzijds ook om de levensduur te verlengen. Zo hebben ze nog apparaten die dagelijks gebruikt worden, en die al meer dan 20 jaar oud zijn (sommige zelfs 30 jaar oud). Bij de aankoop van nieuwe apparatuur wordt er gekeken naar het stroomverbruik. Vaak valt de keuze op een iets duurder apparaat als het stroomverbruik daarvan lager ligt.

In het petrochemisch laboratorium van TotalEnergies (LubANAC Departement) wordt in-use smeerolie geanalyseerd. Op de werktafels werden steeds olie- en/of solvent-absorberende doeken gelegd om de tafels te beschermen tegen vervuiling, lekken en krassen. Deze doeken werden dagelijks vervangen, wat resulteerde in 260 kilogram niet-recycleerbaar afval per jaar, enkel van deze afvalstroom. Nu zijn deze doeken vervangen door te hergebruiken siliconen anti-slip matten, die speciaal ontwikkeld zijn voor laboratoriumtoepassingen.

ULT-vriezer

Doe mee aan de freezer challenge. Zet je vriezer bijvoorbeeld van -80 °C naar -70°C. Ruim je vriezer op en houd bij wat er in de vriezer zit. Minder zoeken naar samples geeft minder koudeverlies.

Nog meer tips uit de praktijk

De deelnemende laboratoria aan de Duurzaamheid in het Lab Challenge kwamen met nog veel meer tips uit de praktijk. Hieronder een kleine bloemlezing.

Bij oplossingen voor minder materiaalgebruik en veelal ook het verminderen van afval staan de 5R’s van duurzaamheid centraal:

De Hogeschool Leiden heeft een groot aantal projecten gerealiseerd om de duurzaamheid in het lab te bevorderen. De labzalen waren voorzien van conventionele tl-verlichting. De verlichting is aangepast naar led-verlichting wat een besparing heeft opgeleverd van 70% op het eerdere elektraverbruik. Daarnaast is de lichtkwaliteit verbeterd, door de kleurtemperatuur te verhogen van 3000 naar 4000 K. Dit is door gebruikers van de laboratoria heel goed ontvangen en draagt bij aan een betere concentratie van de medewerkers en studenten.

Marit de Kort van Green Labs Nederland gaf tijdens de workshop een aantal laagdrempelige tips om het energieverbruik te verminderen. Download hier de presentatie van Marit.

Oplossingen om waterverbruik te verminderen

Minder materiaalgebruik

Energiebesparen in de praktijk

Lager energieverbruik

Wist je trouwens dat plastic doppen geld waard zijn? Althans, wel voor KNGF Geleidehonden. Per kilo ontvangt KNGF Geleidehonden een vergoeding. Dus gooi de doppen van lege chemicaliënflessen en plastic buizen, maar ook de ‘matjes’ uit hervulbare pipetpuntdoosjes niet weg, maar lever ze in bij één van de depots. Je steunt niet alleen de opleiding van de geleidehonden, maar het spaart ook nog eens het milieu. Inmiddels hebben alle doppen samen al tienduizenden euro’s opgeleverd. Kijk hier hoe je KNGF Geleidehonden kan ondersteunen.

De Hogeschool Leiden voert een ontmoedigingsbeleid voor de aankoop van chemicaliën die milieubelastend zijn. Indien een verbinding nog niet in hun bezit is moet, voordat er goedkeuring is om deze aan te schaffen, gecontroleerd worden of deze stof niet (zeer) milieubelastend is. Deze verbindingen worden in principe niet besteld.

De Alrijne Zorggroep meet wanneer chemicaliën ververst moeten worden. Dus niet standaard bijvoorbeeld elke week, maar na zoveel maal gebruik. Daarnaast zijn zij bezig met het opstarten van een project om ziekenhuisbreed te kijken naar één soort formalinepotjes en scherper te zijn op de grootte die gebruikt wordt. Er wordt te vaak een kleine hoeveelheid materiaal aangeleverd in een verhoudingsgewijs (veel) te grote pot.

Het UMC Groningen zamelt afval zo zorgvuldig mogelijk in. Dat betreft bijvoorbeeld de piepschuimdozen die meekomen bij de levering van (gekoelde) chemicaliën en apparatuur. Het piepschuim wordt door de afdeling logistiek ontdaan van alle etiketten en tape. Het schone EPS wordt machinaal vermalen en gecomprimeerd. Het restproduct is een grondstof voor nieuwe producten.

Er is een zestal recirculatiekoelers aangeschaft voor specifieke apparatuur (rotavap en ICP). Het koelwater wordt niet door de gootsteen weggespoeld maar hergebruikt.

Een minder voor de hand liggend project was het verbeteren van de demi-waterinstallatie. Deze werkte niet goed. Vanuit de afdeling Technisch Beheer is aandacht geschonken aan de efficiëntie van deze installatie. De installatie verbruikte te veel zout en te veel water. De installatie werkt nu weer goed. Het zout wat nu niet meer te veel verbruikt wordt, gaat ook niet meer de zuiveringsinstallatie van het waterzuiveringsbedrijf in.

In de labzalen zijn vanwege legionellabeheersing in totaal tachtig kranen verwijderd. De insteek was hier dus eigenlijk veiligheid, maar het bijeffect is duurzaamheid! Eerder werden de kranen die weinig gebruikt werden vanwege het legionellapreventieplan wekelijks gespoeld. Dat kostte bij een doorstroom van 5 liter/minuut en 10 minuten spoelen zo’n 4 m³ water. Per week!

Bewustwording is een belangrijk aspect bij de vermindering van waterverbruik. Ook hier kan het gebruik van stickers helpen. De Hogeschool Leiden gaat verder dan dat en heeft een aantal projecten gerealiseerd om het waterverbruik in de labzalen te verminderen.

Het laboratorium is een grootverbruiker van energie, materialen, plastics en water. Op die gebieden zijn dan ook de grootste slagen te halen als het aankomt op duurzaamheid.