De luchthuishouding in de laboratoria is zo geregeld dat er te allen tijde onder de OEL-waarde (‘occupational exposure limit’) van 2,5 ng/m³ wordt gebleven.

Bij vacatures voor functies in het productielab en het QC-lab, dat de QC voor zowel het productielab als de cholesterolfabriek verzorgt, maakt Carbogen Amcis gebruik van de diensten van Checkmark Labrecruitment. Op die manier zijn er onlangs twee vacatures bij QC ingevuld, waaronder die van analytical developer. “We hadden voor die veeleisende functie iemand met megaveel ervaring. We hadden er best wel een hard hoofd in of we daar snel een geschikt iemand voor zouden kunnen vinden. Want om te voldoen aan GMP-regels moet er heel veel worden gevalideerd; zo zit er aan iedere update van de EP een complete methodevalidatie vast. Feitelijk lag er al voor honderden uur werk te wachten voor de nieuwe analytical developer…”, bouwt Frank de spanning op. Die is gevonden in de persoon van Janpeter Wamsteeker, die sinds 1 februari werkzaam is in Veenendaal. “Ik was op zoek naar een andere uitdaging. In 2009 had ik al eens contact met Checkmark en sindsdien ontving ik regelmatig hun mailing. Van collega’s hoorde ik dat ze via Checkmark een andere baan hadden gevonden en dat ze het daar goed naar hun zin hadden. Dus ik heb mijn cv geactualiseerd en aangegeven dat ik open stond voor een nieuwe stap in mijn carrière. Vervolgens heb ik met Jurjen, één van de recruiters, mijn wensen doorgesproken en die heeft vervolgens een aantal vacatures doorgespeeld, waarvan die bij Carbogen Amcis het meest aansprak. Ik ben toen uitgenodigd in Veenendaal en heb daar in eerste instantie met Frank gesproken, en diezelfde dag met Anita van den Heuvel, de manager van het QC-lab. Dat is allemaal prima verlopen en ik kon al snel aan de slag. In eerste instantie met veel inleeswerk, want de GMP-regelgeving waar ik veel mee te maken zal krijgen stelt dat ik pas hands-on aan de slag kan als ik een training heb gevolgd. De eerste indrukken zijn goed: leuke mensen, prettige werksfeer, korte lijntjes. En inderdaad: een berg werk die op mij ligt te wachten!”

Personeelswerving

In de Duphar-tijd in Weesp was er voor bachelors en masters een ander carrièreperspectief dan nu in Veenendaal. “Van oudsher was deze afdeling een soort van springplank voor vervolgonderzoek. De meestal organisch chemici konden dan binnen het bedrijf, dat alleen al in Weesp aan een kleine duizend mensen werk bood, een stap zetten richting analytische ontwikkeling of organisch onderzoek. Toen we naar Veenendaal verhuisden werd de spoeling wat dat betreft wel wat dunner. Met in 2009 40 en inmiddels 90 medewerkers zijn er simpelweg minder posities die vrij komen.”

Naast het verbreden van de instroom met MBO 4-ers is ook een programma van gedelegeerde verantwoordelijkheid opgezet dat het werk voor iedereen interessanter maakt. “We hebben vier support-pijlers geïdentificeerd: production-, quality-, order- en maintenance support. Voor iedere pijler is iemand taakverantwoordelijk, en is er een backup, zodat met acht medewerkers iedereen daar een taak in heeft en er ervaring in kan opbouwen. We hebben die taken zo weten te verdelen dat iedereen in zijn kracht wordt gezet. Zo hebben we een aantal bachelors op production en quality. Als er afwijkingen in het proces zijn kunnen zij dieper zo’n syntheseroute in duiken. Daar hebben ze ook voor geleerd, dus daar moeten we ook gebruik van maken. Mensen uit de productietechniek hebben meer met routinematig werk, dus die kunnen hun ei kwijt bij orders. En bij maintenance hebben we iemand die als hobby zelf versterkers bouwt; die kan prima overleggen met de technische dienst.”

Uitdaging op maat

Door veel structuur te brengen is het ook voor een nieuwkomer relatief eenvoudig om in te stappen. Daarbij wordt er gewerkt op basis van eenheidsbewerkingen. “Je hoeft niet eerst de hele productie te kennen, maar je kunt bijvoorbeeld beginnen met inwegen. Beheers je het inwegen, dan mag je overal inwegen. Die matrix is heel compact, waardoor mensen ook in verband met GMP snel bevoegd zijn om iets te doen en uiteindelijk alles beheersen”, licht Frank toe.

Die benadering maakt dat het werk ook geschikt is voor mensen die op MBO 4-niveau een laboratoriumopleiding hebben gedaan. Frank wil daar wel een lans voor breken: “We hebben goed contact met het Rijn IJssel en bieden studenten de gelegenheid om via een halfjaars stage ervaring op te doen. Die leveren hier fantastisch werk en kunnen na hun studie zo aan de slag als er een vacature is. Ik denk dat vele andere bedrijven ook baat hebben bij MBO 4-ers. Vaak putten ze voor nieuwe werknemers uit opleidingen voor procesindustrie, de VAPRO-C-ers. Die studenten kennen de procesprincipes wel, maar ze hebben veel minder binding met laboratoriumwerkzaamheden. Daarmee hebben MBO 4-ers vaak een betere match.”

Bij de synthese van de vitamine D analogen komen aardig wat stappen kijken, tot wel zeven. Dat vertaalt zich ook in lange productietijden. Waar dat bij het ene product zes dagen is, is dat bij het andere wel vier maanden. Bijna omgekeerd evenredig daarmee zijn de opbrengsten uit een kilo grondstof: 350 versus 15 gram. “Het is altijd een flinke uitdaging om begin van het jaar een zo nauwkeurig mogelijk forecast te maken voor de productie van de verschillende verbindingen. Door slim begin- en tussenvoorraden te maken, die min of meer met standaard technieken kunnen worden geproduceerd, kunnen we dan in de loop van het jaar de puzzel in elkaar draaien. Maar er kunnen natuurlijk ook nieuwe afnemers bij komen of bestaande afnemers die alsnog grotere hoeveelheden nodig hebben, wat niet onaannemelijk is als je de sterke groei van de afgelopen tijd beschouwt. Illustratief wat dat betreft is de sommige producties in twaalf jaar tijd zijn opgevijzeld van een halve kilo naar 50 kilo per jaar!”

“Cholesterol kan je echter ook in een paar stappen omzetten naar een grondstof, van waaruit je vitamine D kan maken. In de toenmalige Duphar-fabriek in Weesp werd nog grondstof ingekocht om vitamine D te maken, maar die productie is begin deze eeuw gestopt vanwege de concurrentie uit met name China. Wel gebleven is de productie van vitamine D analogen, die er al sinds de begin jaren negentig van de vorige eeuw draaide. Denk daarbij aan stoffen als calcifediol en calcitriol, die het lichaam ook zelf aanmaakt en die zorgen voor een goede kalkhuishouding. De cholesterol die in je huid zit wordt onder invloed van zonlicht omgezet in vitamine D, waarvan de lever calcifediol maakt, dat op zijn beurt in de nieren wordt omgezet tot calcitriol. Mensen met lever- of nierdeficiëntie kunnen de vitamine D niet goed omzetten. Die zijn gebaat met medicijnen met calcifediol of calcitriol als werkzame stof”, legt Frank uit.

Met de verhuizing van de productie –in 2009– van Weesp naar Veenendaal werd een grote efficiencyslag gemaakt, omdat de grondstof voor de productie van de vitamine D analogen binnen het zelfde bedrijf wordt gemaakt. Een klein deel van de circa 250 ton aan jaarlijks geproduceerde cholesterol wordt gebruikt als grondstof voor het productielaboratorium. Daar wordt het onder GMP-regime omgezet tot een aantal producten op basis van vitamine D, in jaarlijkse hoeveelheden van enkele grammen tot tientallen kilogrammen. Afnemers variëren van universiteiten voor onderzoeksdoeleinden tot formuleerders, die een medicijn op de markt brengen met één van de ingrediënten als hoofdbestanddeel.

Het productielaboratorium is in 2009 gebouwd in een opslagruimte van de cholesterolfabriek, die al meer dan 75 jaar in hartje Veenendaal is gevestigd. Gestart onder de naam Van Schuppen Chemie werd de in de volksmond geheten ‘vetfabriek’ in 1969 onderdeel van Philips Duphar, dat in 1980 overging in Solvay Duphar. Sinds 2007 maakt de fabriek deel uit van de Dishman Group onder de naam Carbogen Amcis, een wereldwijd opererend farmaceutisch bedrijf. Door de jaren heen is er aan de kern van het proces niets veranderd. Nog steeds wordt vanuit wolvet, dat aanvankelijk afkomstig was van de wolspinnerijen tegenover de fabriek, cholesterol geproduceerd. Dat cholesterol was (en is nog steeds) grotendeels bestemd voor diervoeders, met name voor garnalen, die eenmaal verzadigd met cholesterol minder de neiging hebben om elkaar op te eten.

MBO 4

Ambachtelijke expertise

Uitdagende puzzel

Eigen grondstof

Fabriek in fabriek

Inmiddels werken acht mensen op het productielab, een mix van ervaren en iets minder ervaren mensen. Het is er Frank veel aan gelegen om de praktische expertise op peil te houden, iets wat de afgelopen jaren met het vertrek van enkele zeer ervaren medewerkers behoorlijk uitdagend was. “Om hierin een stuk vastigheid te creëren hebben we alles in hele duidelijke procedures vastgelegd en gestructureerd. Door die consequent en nauwgezet te volgen is het als het ware een stukje ambacht geworden. Je weet precies aan welke knoppen je moet draaien als er iets niet lekker loopt (en aan welke niet). Het blijft dan wel zaak om dat goed over te brengen op nieuwe medewerkers. Ze moeten doorkrijgen hoe ze die voorschriften praktisch moeten interpreteren; feeling ontwikkelen om het ambacht in de vingers te krijgen. Daarbij is het essentieel om je expertise eenduidig over te kunnen brengen. Als iets voor mij duidelijk is, wil dat niet zeggen dat het ook voor die ander duidelijk is. Als ik zeg roeren zal die ander vragen: hoe hard, hoe vaak, hoe lang? Dat soort zaken moeten tot in detail worden gecommuniceerd en gedocumenteerd. Iets wat ook helpt om tot een hoger kwaliteitsniveau te komen.”

Kan vitamine D ook gevaarlijk zijn? Dat zal je je niet een-twee-drie afvragen als je bij de drogist een pot scoort van die vitaminepillen, die geliefd zijn bij 50-plussers om de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 10 microgram wat op te krikken. Waar een regelmatig portie zonlicht en een gezond voedingspatroon normaal voldoende is, kan dat beetje extra helpen tegen vermoeidheid en ook botontkalking tegengaan. Maar ook hiervoor geldt de eeuwenoude wijsheid dat het de dosis is die een gif maakt. “In ons productielaboratorium werken we met gramhoeveelheden van vitamine D omgezette, lichaamseigen stoffen, die in je lichaam in veel lagere concentraties voorkomen. Bij een eventuele besmetting tijdens productie, zijn dus de gevaren voor je metabolisme groot, omdat er een te grote hoeveelheid actieve stof je lichaam in kan komen. Bij normale hoeveelheden in je lichaam zijn het juist gunstige omzettingen van de vitamine die plaatsvinden”, legt Frank Hamhuis uit.

De luchthuishouding in de laboratoria, waar alle reacties plaatsvinden in zuurkasten, is zo geregeld dat er te allen tijde onder de OEL-waarde (‘occupational exposure limit’) van 2,5 ng/m³ wordt gebleven. Daarvoor wordt twintig keer per uur in alle labruimtes, die in onderdruk staan, de lucht ververst, wat neerkomt op een luchtverplaatsing van zo’n 50.000 m³ per uur. “We passen ‘single pass’ toe, wat betekent dat er geen recirculatie plaatsvindt. We grappen weleens dat we de lucht in Veenendaal schoner maken, want de van buiten aangezogen lucht gaat eerst door hepafilters, dan door de labs en tenslotte weer door hepafilters naar buiten. Op die manier beschermen we zowel de omgeving als onze eigen mensen. Niet alleen tegen eventuele verstuivingen van vitamine D analogen, maar natuurlijk ook tegen de dampen van organische oplosmiddelen die we gebruiken.”